تاریخچه آرایش
محصولات آرایشی و بهداشتی نقشهای متنوع و مهمی را در تاریخ بشر ایفا کردهاند.
مواد آرایشی رنگی در برهههای تاریخی مختلف جهت آمادهسازی برای ورود به جنگ، افزایش هیجان پیرامون خواستگاری و آراستن مردگان قبل از دفن استفاده میشده است.
تاریخچه آرایش
مردم نئاندرتال و آرایش!
مردم نئاندرتال یا انسانهای اولیه اولین مردمی بودند که از رنگ سرخ استفاده میکردند و استخوانهای مردگان خود را رنگ میزدند. آنها با همین رنگ، صورت و بدن خود را هم آرایش میکردند. البته که این نوع آرایش به قصد زیبایی نبوده و در جهت اجرای نمایشات و آداب و رسوم و … انجام میشده.
آرایش در مصر باستان
مطالعه تاریخ باستان نشان میدهد که شروع آرایش، با مقصود زیبایی، به مصر قدیم باز میگردد. در تصاویر به دست آمده واضح است که زنان این سرزمین از رنگ سرخ برای گلگون کردن لبها و گونهها و از رنگ سیاه برای تیره کردن چشمها استفاده میکردند.
همواره مردان و زنان مصری به بهتر نشان دادن ظاهر خود علاقمند بودهاند. در عهد باستان آرایش کردن یک امر بسیار خاص برای افرادی از طبقه اجتماعی بالا مانند ملکهها و شاهان و شاهزادگان بود و فقط مختص زنان نبوده. آنها برای حضور در مراسم مذهبی از عطر و مواد آرايشی استفاده میکردند.
مواد آرایشی بخشی ذاتی از بهداشت و سلامت مصر بود. از روغن ها و کرم ها برای محافظت در برابر آفتاب گرم مصر و باد خشک استفاده میشد. میرا، آویشن، مرزنجوش، بابونه، اسطوخودوس، سوسن، نعناع فلفلی، رزماری، سدر، گل سرخ، آلوئه، روغن زیتون، روغن کنجد و روغن بادام مواد اصلی بیشتر عطرهایی را که در آیین های مذهبی و مومیایی مردگان استفاده می شد، فراهم می کردند.
مصریها همچنین اولین مردمانی بودند که رنگ سبز را برای آرایش انتخاب کردند و از پودری سبز رنگ به عنوان سایه پشت چشم و رنگ کردن مژه یا ابرو استفاده میکردند. به مرور با مخلوط کردن این ترکیبات با اکسید مس و آهن رنگهای جدیدی مثل فیروزهای و بنفش و .. به دست آمد و سایهها تنوع رنگی پیدا کردند. افزودن پودرهای سفید نیز به مصریان اجازه داد تونالیتهای از سیاه به خاکستری و طوسی و سفید بسازند و با افزودن چربی به آن غلظت مواد را تغییر دهند و به عبارتی اولین مواد آرایشی را تهیه کنند. به عنوان مثال از ترکیب رنگها، کرم روشن و پمادی بر پایه شیر اسب و آلباستر به دست آوردند و از آن برای رنگ کردن بدن استفاده کردند.
در طی قرنهای متمادی، چهرهی رنگپریده یا سپید، چهرهی مطلوب به شمار میرفت، زیرا مشخصکنندهی جایگاه اجتماعی فرد بود. در آن زمان میگفتند که طبقه کارگر که در فضای باز به کار مشغولند پوستی آفتابسوخته و زمخت دارند و این افراد نباید با طبقات بالای اجتماع که پوستی سفید و پاکیزه دارند، معاشر باشند. درنتیجه، برای رسیدن به ظاهری سفید، زنان و مردان از پودری استفاده میکردند که ترکیبی شامل اکسید سرب و چند ماده شمیایی دیگر بود.
مو و دست و ناخن را حنا میگذاشتند و از روغنها و چربیهای معطر برای حفاظت از پوست کمک میگرفتند. مصریان در برپایی مراسم مذهبی از عطریات و مواد آرایشی استفاده میکردند و حمامهای مخصوص برای خوشبو کردن پوست بدن میگرفتند. خلاصه که مصریان باستان با هر جنسیتی، برای آراستن ظاهر خود وقت و زحمت زیادی صرف میکردند.
آنها لوازم آرایش را در شیشه های مخصوص که در جعبه های مخصوص آرایش نگهداری می شد، نگهداری می کردند. زنان جعبه های آرایش خود را به مهمانی ها می بردند و زیر صندلی خود نگه می داشتند. اگرچه آقایان آرایش نیز داشتند اما کیت های آرایش را با خود حمل نمی کردند.
البته انگیزهی استفاده از آرایش در گذشته “تنها آراستگی و زیبایی” نبوده است، بلکه انگیزههای دیگری مانند آداب و رسوم مذهبی و جلب نظر یا رضایت خدایان، امور بهداشتی، تفاخر و تمایز طبقات اجتماعی و حتی امنیت و حفاظت نیز در این موضوع دخالت داشتهاند. به عنوان مثال استفاده از سرمه در مصر باستان را در نظر بگیرید که منبع الهام سایه چشم در آرایش امروزی است. پژوهشهای علمی نشان داده که ماده سمی ترکیب سرب که برای سرمه مورد استفاده قرار میگرفت وقتی که با رطوبت چشم ترکیب شود خاصیت ضد باکتری دارد. علاوه بر این کشیدن سرمهی غلیظ تابش اشعه خورشید به چشم را کاهش میداد. به عبارت دیگر، آرایش چشم زنان و مردان در مصر باستان دلایل ساده و عملگرایانه بهداشتی و درمانی نیز داشت.
بجز مصر، اسناد تاریخی از وجود آرایش و مواد آرایشی در حدود پنج هزارسال پیش درشهر قدیمی اور (نزدیک بابل و همسایهی مصر قدیم) خبر میدهند.
یونانیها
همزمان با مصریان، یونانیهای باستان نیز از عسل برای مرطوب کردن لبها و از چربی حیوانات که با پودرهای سفالی سفید مخلوط میشد برای پوشاندن لکهای روی بدن و صورت استفاده میکردند. اما آرایش به شکلی که در زنان مصری دیده میشد در یونانیها نبود. یونانیها نیز دستکم از سال ۴۶۰ میلادی با علاقهی فراوان عطریات و مواد آرایشی میساختند و برای مراسم مذهبی و استفاده شخصی و حتی گاهی به عنوان دارو استفاده میکردند.
چینی ها
آسیاییها، به خصوص چینیها، تاریخچهی بسیار دوری در مورد سلامتی دارند و آراستگی را یک هنر به حساب میآوردند. حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد، مدارک کمی استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی در چین یافت شده است. مردم چین ناخن های خود را با صمغ عربی، ژلاتین، موم و تخم مرغ آغشته می کردند. معمولا زنان سلطنتی از رنگ طلایی و نقرهای استفاده میکردند و برای افراد معمولی و عموم مردم هم استفاده از رنگهای روشن ممنوع بود.
آرایش در ژاپن
در ژاپن آرایش گیشاها (دخترانی که برای خدمترسانی آموزش ویژه میدیدند) خیرهکننده بود و هنوز هم یک هنر باارزش به شمار میآید. محبوب ترین لوازم آرایشی آنها رژ لبهایی بود که از گلبرگهای خرد شده تهیه میشد. خانم ها در آن زمان از پودر برنج برای داشتن چهره ای سفید و پودری شکل استفاده میکردند. جالب است که بدانید برای مراسم رسمی از ترکیبی مشکی رنگ برای رنگ کردن دندانها استفاده میشد. اما این کار هنوز هم در بعضی از مراسم سنتی ژاپن مرسوم است. سنت سیاه کردن دندانها هم مزایایی داشت و از پوسیدگی دندان جلوگیری میکرد.
هند
حنا از حدود قرن ۴ یا ۵ در هند استفاده می شده. این ماده به عنوان رنگ مو یا در هنر هندی، که در آن طرح های پیچیده روی دست و پا نقاشی می شود، خصوصاً قبل از عروسی هندوها، استفاده می شود. زنان در هند نیز از صابون استفاده نمیکردند اما در عوض از کرم میکروب کش زردچوبه و ترکیبی از آرد نخود یا پوسته گندم با شیر استفاده میکردند .پوسته گندم بافت سلول مرده را از بین میبرد.
آفریقا
آفریقاییها تحول بزرگی در آرایش مو و طراحی لباسهای مخصوص به وجود آوردند. حنا در برخی از فرهنگ های آفریقای شمالی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. طرح های حنای آفریقایی جسورانه تر و طرح های هندی پیچیده تر هستند. آنها داروهای بسیاری از گیاهان و مواد اولیه که در اطراف خود داشتند تهیه میکردند. همچنین از رنگهای زیادی برای آرایش صورت خود استفاده میکردند که بعضی از انواع مدل مو و لباس آنها هنوز هم رایج است.
آرایش در ایران
در ایران هم طبق یافتههای باستانشناسان، آرایش چشم از ۴۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح و به گونهای همهگیر در بین مردم رواج داشته است. طی حفاری ها و کاوش هایی که در هفت تپه در استان خوزستان انجام شد، نوعی لوازم آرایشی کشف شده که کاربردی مانند رژ لبهای امروزی داشته است.
در ایران باستان هم از دوران هخامنشی استفاده از سرمه برای تیره کردن چشمها و حنا برای رنگ کردن موها، سفیدآب برای روشنتر کردن پوست و وسمه (گیاهی از خانواده گل شب بو) برای تیره و ضخیم کردن ابروها استفاده میشد.
در آن زمان داشتن خال هم یکی از معیارهای زیبایی به حساب میآمد. به همین دلیل خیلی از زنان در آن دوره در آرایش خود از گذاشتن خال بر چهره غافل نمی شدند. هرچند سبک آرایشی در دورههای مختلف در ایران تغییر کرد اما آنچه در تاریخچه آرایش ایران مشخص است، در ایران باستان آرایش کردن فقط برای زنان متاهل ممکن بود. همچنین گفته میشود، این امر بین زنان پادشاهان بیشتر مرسوم بوده است به طوری که برای ملاقات با پادشاه زمان زیادی را صرف آرایش و معطر کردن خود میکردند.
شما هم احتمالا اصطلاح ”هفت قلم آرایش” را شنیدهاید، این هفت قلم اشاره دارد به:
- قاضه (سرخاب یا سرخی)
- سرمه
- زرک (گرد طلایی رنگ)؛ که از عهد باستان در ایران مرسوم بوده و به آن ”هفت وند” هم میگفتهاند
- سپیدآب
- نگار (حنا)
- وسمه (جهت پر پشت کردن ابروها)
- خال